Έχετε την παρόρμηση, όταν κάτι πάει στραβά, να αγνοείτε τα συναισθήματά σας ή να αντιδράτε αυτόματα σε αυτά; Οι χειρισμοί μας σε αυτές τις καταστάσεις, μπορούν να μας πουν πολλά σχετικά με τα μοτίβα της σκέψης μας.
Η έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης, μπορεί να είναι κάπως τετριμμένη. Οι περισσότεροι από εμάς, αναγνωρίζουν τα οφέλη του να έχουμε επίγνωση των συναισθημάτων μας. Ωστόσο, αναγνώριση των συναισθημάτων, δεν σημαίνει απλά το να ξέρουμε πότε αισθανόμαστε ευτυχισμένοι, θυμωμένοι ή λυπημένοι. Συναισθηματική ενσυνειδητότητα σημαίνει να παρατηρούμε όλα μας τα συναισθήματα και στη συνέχεια να κάνουμε επωφελείς επιλογές για το αν πρέπει να δράσουμε ή αν είναι χρησιμότερο να αφήσουμε τα πράγματα να περάσουν στο χρόνο τους.
Όπως και με τις αισθήσεις του σώματος, το να έχουμε συνειδητότητα των συναισθημάτων μας πρακτικά προσφέρει μια γνώση για κάτι που επηρεάζει σημαντικά την ζωή μας. Δεν είναι κλισέ όταν λέμε ότι η «εμφιάλωση» των συναισθημάτων μας, δημιουργεί εσωτερική πίεση, όπως όταν κουνάμε ένα μπουκάλι ανθρακούχο αναψυκτικό. Και δεν είναι κοινοτοπία το ότι επισημαίνοντας και κατανοώντας το πώς αισθανόμαστε, μπορεί να μειώσει την «ασφυκτική» επιρροή που έχουν μερικά συναισθήματα πάνω μας. Χωρίς περισσότερη συνειδητότητα, ανεπίγνωστα συναισθήματα μπορεί να μας εγκλωβίσουν και να μας οδηγήσουν μακριά από την ευτυχία και την ευημερία μας.
Βλέποντας Το Συναίσθημα Όπως Πραγματικά Είναι
Όλα τα συναισθήματα έχουν λόγο ύπαρξης, ένα σημείο που περίτεχνα μεταφέρθηκε μέσα από την επιτυχημένη ταινία «Inside Out» (Τα Μυαλά Που Κουβαλάς). Δεν υπάρχει όφελος στο απλά να καταστέλλουμε το πώς αισθανόμαστε ή να δυσφορούμε από κάποιο από αυτά. Η χαρά είναι θαυμάσια, αλλά ο θυμός, η θλίψη, ο φόβος, ή η αηδία, όλα έχουν ένα ρόλο στην ζωή μας και μας δίνουν την ευκαιρία να «κρυφοκοιτάξουμε» μέσα στο μυαλό μας. Ένα αρνητικό συναίσθημα εμφανίζεται για να επισημάνει ότι κάτι πρέπει να αντιμετωπιστεί ή να αλλάξει. «Είμαι λυπημένος επειδή θρηνώ και χρειάζομαι τους φίλους μου» ή «Είμαι φοβισμένη, επειδή η δουλειά που έχω αναλάβει είναι δύσκολη και θα χρειαστώ βοήθεια.» Αναγνωρίζοντας τα συναισθήματα και το πώς αυτά αντανακλώνται στη ζωή μας, έχει από μόνο του αξία και μας κρατά στον «σωστό δρόμο» για την ανάπτυξη και την ικανοποίηση στη ζωή μας.
Από την άλλη μεριά, κάθε ψυχολογική διάθεση που εμφανίζεται, δεν είναι πάντα αποτέλεσμα μιας πραγματικής εμπειρίας ζωής. Όλοι έχουμε σκαμπανεβάσματα. Οι διαθέσεις μπορεί να είναι φευγαλέες. Μερικές από αυτές, έρχονται καθοδηγούμενες από τη δική μας, εσωτερική χημεία (προσωπικότητα /χαρακτήρα). Ωστόσο, συχνά ψάχνουμε για εξωτερικά αίτια για αυτές τις τυχαίες καταστάσεις του μυαλού. Αποδίδουμε μια κακή ψυχολογική διάθεση στην εργασία μας, στο συνεργάτη μας ή σε κάποια άλλη εξωτερική εμπειρία. Κάποιος ή κάτι πρέπει να φταίει. Στην αναζήτησή για παρηγοριά και χωρίς να το θέλουμε, απομακρύνουμε τους ανθρώπους που μπορούν να μας την παρέχουν. «Δεν το έχω ζητήσει και έχω γίνει απόμακρη, αλλά πάλι, αν πραγματικά νοιαζόταν, θα είχε έρθει να μου μιλήσει.» Στο μυαλό μας, κάποιος γίνεται μέρος του προβλήματος και στη συνέχεια, η συμπεριφορά μας έρχεται να επιβεβαιώσει τους φόβους μας.
Μερικές φορές, η διάθεσή μας είναι απλά "η διάθεσή" μας. Μπορεί να αναζητήσουμε ανακούφιση σε μια αντιδραστική συνήθεια, όπως το να αποτραβηχτούμε ή να το «βγάλουμε» στους άλλους. Συχνά, αυτές οι αντιδράσεις προσφέρουν προσωρινή ανακούφιση, χωρίς όμως να λύνουν το πρόβλημα, ιδίως όταν αυτό δεν έχει άμεση ή εφικτή λύση.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν υπάρχει τίποτα περισσότερο να κάνατε από το υπομονετικά να παρατηρήσετε το πώς αισθάνεστε και για αλλαγή ίσως, αφήστε την εμπειρία σας να είναι έτσι όπως είναι. «Είμαι ταραγμένος και δεν υπάρχει τίποτα χρήσιμο που μπορώ να κάνω γι' αυτό αυτή τη στιγμή.» Μια διάθεση εμφανίστηκε και το πιθανότερο είναι να φύγει με το χρόνο από μόνη της, όσο δυσάρεστα ή απαίσια και αν αισθάνεστε. Ίσως το πιο επιδέξιο και χρήσιμο πράγμα που μπορείτε να κάνετε ή να σκαφτείτε γι’ αυτό, μπορεί να είναι να μην κάνετε απολύτως τίποτα.
Δεν Μπορούμε Να Αλλάξουμε Αυτό Που Δεν Μπορούμε Να Δούμε: Πώς Σκέψεις Και Συναισθήματα Αλληλεπιδρούν
Όταν δεν δώσουμε την απαραίτητη προσοχή στο συναίσθημα, έχουμε την τάση να παραποιούμε το πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, το οποίο μεγεθύνει ακόμη περισσότερο την δυσφορία. Όταν είμαστε θυμωμένοι, είναι πιθανότερο να βλέπουμε και τους άλλους θυμωμένους. Όταν είμαστε λυπημένοι, αγχωμένοι ή οτιδήποτε άλλο αισθανόμαστε, η στάση του νου επηρεάζει την αντίληψή της υποκειμενικής πραγματικότητας μας. Στη συνέχεια, τα συναισθήματά μας επηρεάζουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε και αυτές οι σκέψεις με τη σειρά τους υπονομεύουν και πάλι την ψυχολογική μας διάθεση. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα επηρεάζουν επίσης και τον τρόπο που αισθανόμαστε το σώμα μας, το οποίο από μόνο του, επηρεάζει την συναισθηματική μας κατάσταση. Αυτός ο κύκλος συνεχίζεται αμείωτος, αν δεν κάνουμε συνειδητά την προσπάθεια να τον διακόψουμε και να εστιάσουμε την προσοχή μας σε μια πιο παραγωγική κατεύθυνση.
Ω, όχι, πάλι εδώ...δεν είμαι ικανός να φροντίσω/προστατέψω τον εαυτού μουΙδιαίτερα τα αρνητικά συναισθήματα, περισσότερο από τα ευχάριστα, «παγιδεύουν» την προσοχή μας και δύσκολα μας αφήνουν. Ενεργοποιούν μοτίβα σκέψεων και συμπεριφορών που μας οδηγούν σε ένα καθοδικό αρνητικό σπιράλ: «» ή παρόμοιες ιδέες, επιδεινώνουν την ήδη φορτισμένη αρνητικά, διανοητική μας ικανότητα. Ότι αρχικά φαινόταν να είναι μια παροδική κακή διάθεση, παίρνει διάσταση κρίσης λόγω του διανοητικού κυκλώνα που προκλήθηκε από τον φόβο, τις τύψεις και την αυτο-αμφισβήτηση. Αυτή η ψυχική καταιγίδα, μας θολώνει και καταλήγουμε στην αποφυγή δραστηριοτήτων, ανθρώπων, ακόμη και τρόπων σκέψεις που έχουμε στη διάθεσή μας και που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να αισθανθούμε καλύτερα.
Όταν αναπτύξουμε την συναισθηματική ενσυνειδητότητα, παρατηρούμε τα συναισθήματά μας με περισσότερη διαύγεια και λιγότερη αντίσταση. Αναγνωρίζουμε τις ψυχικές μας συνήθειες και ενεργά επιλέγουμε να αφήσουμε τα πράγματα μόνα τους για κάποιο διάστημα. «Είμαι σε μια κακή διάθεση, δεν φταίω εγώ ή κάποιος άλλος και θα περάσει.» Όποια και αν είναι προτροπή -να αγνοήσουμε ή να αντιδράσουμε στο συναίσθημα- έχοντας ενσυνειδητότητα, προσεγγίζουμε με ένα νέο δημιουργικό τρόπο την κατάσταση. Αν κάτι χρήσιμο και υγιές μπορεί να μας ανακουφίσει σε μια έντονη συγκίνηση, το επιλέγουμε. Σε άλλη περίπτωση, μπορούμε να το παρατηρούμε, να αναζητήσουμε υποστήριξη αν υπάρχει και στη συνέχεια να ορίσουμε το επόμενο σταθερό βήμα προς τα εμπρός σε μια δύσκολη ή δυσάρεστη κατάσταση.
Πρακτική Εξάσκηση: Συνειδητότητα Των Συναισθημάτων
Η συνειδητότητα των συναισθημάτων ξεκινά ακριβώς έτσι - του να δίνουμε πιο συχνά προσοχή στο πώς αισθανόμαστε. Από εκεί και σιγά-σιγά με το χρόνο, αρχίστε να θέτετε νέες προθέσεις για τον εαυτό σας. Για τις επόμενες ημέρες, στοχεύστε στο να*:
1. Αναγνωρίζετε τα συναισθήματα σας πιο συχνά όταν αυτά προκύπτουν. Ονομάστε αν θέλετε εν συντομία, όποιο από τα συναισθήματα παρατηρήσετε.
2. Αποφύγετε, για μια στιγμή, να κάνετε ό,τι συνήθως κάνετε με αυτό το συναίσθημα. Κάντε μια παύση, πάρτε μερικές αναπνοές και αφήστε τα πράγματα μόνα τους πριν αποφασίσετε το επόμενο βήμα.
3. Χαλαρώστε αν μπορείτε, αφήνοντας να φύγει οποιαδήποτε αίσθηση σφιξίματος ή έντασης που σας προκαλεί το συναίσθημα. Αν διακρίνετε κάποιο ωφέλιμο χειρισμό σε σχέση με αυτό που αισθάνεστε, προχωρήστε με αυτό. Αν όχι, εξασκηθείτε στην πρακτική του να αφήνετε τα πράγματα προς το παρόν να παραμένουν όπως είναι, αντί του να ακολουθείτε μια αντιδραστική και αναποτελεσματική συμπεριφορά.
4. Δεσμευτείτε ότι θα συνεχίσετε να καλλιεργείτε την ανάπτυξη της ενσυνειδητότητας. Οι συνήθειες αλλάζουν αργά και μία-μία.
Να είστε καλά!
* Προσαρμογή από τα γραπτά της Πέμα Τσόντρον
** Πρωτότυπος τίτλος: "Emotional Rescue: Using Mindfulness to Reset Your Reactions"