Έχουμε την τάση να σκεφτόμαστε τους ανθεκτικούς ανθρώπους ως εκείνους που δεν επηρεάζονται από τις προκλήσεις της ζωής ή που παίρνουν μια αποτυχία με χαμόγελο ή δεν το χάνουν, στο πρόσωπο των εμποδίων. Αλλά αυτό, δεν είναι ανθεκτικότητα. Ψυχική ανθεκτικότητα είναι η δυνατότητα να επανερχόμαστε, ευκολότερα και αποτελεσματικά, μετά από εμπόδια ή δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε.
Οι δυσκολίες και αντιξοότητες, είναι αναπόφευκτο και αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής. Ιδιαίτερα σε περιόδους έντονων και συνεχών αλλαγών όπως αυτή που διανύουμε, θα ήταν χρήσιμο να καλλιεργήσουμε και ενισχύσουμε τη ψυχική μας ανθεκτικότητα. Πρόσφατη έρευνα επιβεβαιώνει (Linder & Mancini, 2021) ότι η ενσυνειδητότητα μπορεί να διαδραματίσει θετικό και καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση ενός ακόμα τομέα δεξιοτήτων ζωής, αυτού της ψυχικής ανθεκτικότητας!
Πρώτα θα αναφερθώ σύντομα στον ορισμό της ενσυνειδητότητας και της ψυχικής ανθεκτικότητας και στη συνέχεια θα συνοψίσω συγκεκριμένα πώς η ενσυνειδητότητα μπορεί να ενδυναμώσει τη ψυχική ανθεκτικότητα.
Ενσυνειδητότητα (Mindfulness)
Η λέξη ενσυνειδητότητα είναι μετάφραση της αρχαίας ινδικής λέξης “Sati”. Η κυριολεκτική μετάφραση σημαίνει “να ενθυμούμαι” ως υπενθύμιση στο νου να επανέρχεται στο παρόν. Ενσυνειδητότητα σημαίνει να παρατηρούμε την εμπειρία μας χωρίς κριτική την παρούσα στιγμή χωρίς τη συνήθη αντιδραστικότητα και αυτοματισμό. Υπάρχουν πολυάριθμα επιβεβαιωμένα οφέλη για τη σωματική και ψυχική υγεία από την ενσωμάτωση της ενσυνειδητότητας όπως η μείωση της ανησυχίας και του άγχους καθώς και καλύτερη διαχείριση έντονων συναισθημάτων όπως του φόβου ή του θυμού. Η ενσυνειδητότητα μπορεί να βοηθήσει στο να επηρεαζόμαστε λιγότερο από οδυνηρά γεγονότα, να είμαστε πιο "παρόντες" με τους αγαπημένους μας και γενικότερα να αποκρινόμαστε πιο αποτελεσματικά και λιγότερο αντιδραστικά. Περισσότερα για την ενσυνειδητότητα στο άρθρο Τι Είναι Ενσυνειδητότητα Και Τι Σημαίνει Για Εσένα.
Ψυχική Ανθεκτικότητα (Resilience)
Με απλά λόγια, ψυχική ανθεκτικότητα είναι ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι ανακάμπτουν μέσα από αντιξοότητες ή οδυνηρά γεγονότα. Ενώ οι περισσότεροι θα περάσουμε σημαντικές κρίσεις, αξιοσημείωτα μερικοί “βγαίνουν” γρηγορότερα και ψυχικά πιο ενδυναμωμένοι από αυτές. Ανθεκτικότητα είναι η ενεργοποίηση και αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού στο να ανακάμπτει και να αναπτύσσεται μέσα από σημαντικές δυσκολίες. Το αισιόδοξο είναι ότι η δυνατότητα για ανθεκτικότητα είναι έμφυτη σε όλους μας και μπορεί να ενδυναμωθεί.
Η ανθρώπινη αντοχή στο βάρος, είναι σαν το μπαμπού - πολύ πιο ευέλικτη από ότι θα πιστεύαμε με την πρώτη ματιά.
Jodi Picoult, συγγραφέας
Πώς η Ενσυνειδητότητα Ενισχύει τη Ψυχική Ανθεκτικότητα
1. Εστίαση στο Παρόν
Δεν μπορούμε να αξιοποιήσουμε ή να διατηρήσουμε την ανθεκτικότητα, χωρίς να έχουμε την προσοχή μας εστιασμένη στο παρόν. Η βασικές δεξιότητες της ενσυνειδητότητας, η εστίαση στην παρούσα στιγμή χωρίς κριτική, είναι καθοριστική και συχνά εμφανής σε όσους έχουν τάση προς την ανθεκτικότητα. Για παράδειγμα, όπως επισημαίνεται σε επιστημονική έρευνα (Waldeck, Tyndall και Chmiel, 2015), η εκπαίδευση των ανθρώπων να σχετίζονται συνειδητά με τις σκέψεις τους, ενίσχυσε άμεσα τη ψυχική τους ανθεκτικότητα ως απάντηση κοινωνικής απομάκρυνσης. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι αντί να ανακαλούν το παρελθόν ή να κάνουν υποθέσεις για μελλοντικές δυσκολίες, η εστίαση στην παρούσα κατάσταση, υποστηρίζει την πρακτική και αποτελεσματική δράση. Και αυτή είναι μια από τις 30 επιστημονικές έρευνες που καταδεικνύουν πώς η διαχείριση της προσοχής συνδέεται με την ανθεκτικότητα. Έτσι, περισσότερη συνειδητότητα στο παρόν (επομένως περισσότερη προσοχή και αποτελεσματική χρήση της) φαίνεται να βοηθά να αντιμετωπίζουμε και να ανακάμπτουμε αποτελεσματικά από τις δυσκολίες.
2. Ψυχολογική Ευελιξία (psychological flexibility)
Η ψυχολογική ευελιξία αναφέρεται στην αποτελεσματική και προσαρμοστική απόκριση σε απρόβλεπτα εσωτερικά και εξωτερικά γεγονότα. Τρία βασικά χαρακτηριστικά της ψυχολογικής ευελιξίας σε σχέση με τη ψυχική ανθεκτικότητα είναι ο τρόπος με τον οποίο "διαβάζουμε" μια κατάσταση, η εκμάθηση νέων συμπεριφορών και η δυνατότητα προσαρμογής, τροποποίησης ή επανάληψης συμπεριφορών μέσω επαναξιολόγησης. Η απόκριση με ανοικτότητα και ευελιξία στην εσωτερική μας εμπειρία, είναι βασική δεξιότητα της ενσυνειδητότητας - η παρατήρηση πού πηγαίνει ο νους, με διαύγεια και χωρίς κριτική, ανεξάρτητα από το που πήγε. Ο νους μπορεί να "αναπηδά" παντού και συνήθως είναι απρόβλεπτος. Η ψυχολογική ευελιξία δεν είναι μόνο χαρακτηριστικό γνώρισμα καλής ψυχικής υγείας αλλά και απαραίτητη προϋπόθεση για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας και την αποτελεσματική αντιμετώπιση προκλήσεων, δυσκολιών και αλλαγών.
3. Ανεκτικότητα στην Αβεβαιότητα
Ο επιφανής και διακεκριμένος βουδιστής μοναχός και συγγραφέας Ajan Brahm δήλωνε συχνά ότι “η μόνη βεβαιότητα για το μέλλον, είναι η αβεβαιότητα.” Έχοντας αυτό υπόψη, η ενσυνειδητότητα γίνεται άσκηση εξοικείωσης με την αβεβαιότητα και παρακίνησης του να είμαστε περισσότερο εστιασμένοι στο “δεδομένο” παρόν. Όπως αναφέραμε και παραπάνω, ένας βασικός στόχος στην εξάσκηση της ενσυνειδητότητας είναι να επαναφέρουμε το νου σε ό,τι συμβαίνει την παρούσα στιγμή, “αγκαλιάζοντας” την αβεβαιότητα που είναι σύμφυτη με την ίδια τη ζωή. Στην έρευνα της Pauline Boss (2006) για την ανθεκτικότητα, η “ανοχή στην αβεβαιότητα” βρέθηκε απαραίτητη για εκείνους που επιδεικνύουν ανθεκτικότητα. Συμμετέχοντες στην έρευνα που διεξήγε ήταν γονείς στρατιωτών που δεν είχαν επιστρέψει από τη μάχη. Η ανοχή της αβεβαιότητας ήταν ζωτικής σημασίας για αυτούς τους γονείς ώστε να διαχειριστούν τις πιθανότητες ότι το παιδί τους είτε είχε συλληφθεί, σκοτωθεί ή ήταν ακόμα ζωντανό ως όμηρος, χωρίς να γνωρίζουν την αλήθεια για χρόνια, εξακολουθώντας να ισορροπούν συναισθηματικά και να έχουν μια αξιοπρεπή ποιότητα ζωής, δείχνοντας έτσι σημαντική ανθεκτικότητα.
4. Αυτογνωσία και Αυτοέλεγχος
Ο βαθμός ψυχικής ανθεκτικότητας, συσχετίζεται επίσης άμεσα με την αυτογνωσία και τον αυτοέλεγχο. Αυτογνωσία σημαίνει να στρέψουμε την προσοχή μας προς τα μέσα και να γνωρίσουμε την εγγενή μοναδικότητα μας, ενώ ο αυτοέλεγχος σημαίνει να χρησιμοποιούμε την “πληροφορία” της αυτογνωσίας για να επιλέγουμε και να ακολουθούμε με πρόθεση επωφελείς και αποτελεσματικές δράσεις και συμπεριφορές. Η ενσυνειδητότητα μπορεί να είναι το κύριο μέσο που υποστηρίζει την αυτογνωσία και τον αυτοέλεγχο, δύο απαραίτητα συστατικά για την καλλιέργεια της ανθεκτικότητας και της ευημερίας. Όταν ενσωματώσουμε την ενσυνειδητότητα, στην πράξη αναγνωρίζουμε και εξοικειωνόμαστε με τις εσωτερικές διεργασίες του νου, κάθε στιγμή.
Συμπερασματικά, αργά ή γρήγορα όλοι θα βρεθούμε αντιμέτωποι με αντιξοότητες και δυσκολίες - το αυτοκίνητο θα χαλάσει, θα χάσουμε κάτι σημαντικό ή κάποιος που αγαπάμε θα φύγει από κοντά μας. Οι δυσκολίες, είναι μια στατιστική βεβαιότητα. Η ανθεκτικότητα είναι άλλο ένα σύνολο ψυχικών και πνευματικών δεξιοτήτων που μπορείτε ενδυναμώσετε μέσω της ανάπτυξης της ενσυνειδητότητας. Γιατί να μην ξεκινήσετε να τις καλλιεργείτε από σήμερα;
Μάθετε πως μπορείτε να αναπτύξετε τις δεξιότητες της ενσυνειδητότητας και να βελτιώσετε την ποιότητα της ζωής σας μέσω των προγραμμάτων της Mindfulness 360. Εγγραφείτε στο newsletter μας για να ενημερώνεστε απευθείας στο email σας με νέα άρθρα και πληροφορίες για εκπαιδευτικές δραστηριότητες.
---------------------------
Πρωτότυπο άρθρο από τον Jason N. Linder, PsyD, “4 Ways Mindfulness Traits and Practices Build Resilience”
Comments